Vàng da ở trẻ sơ sinh và những điều cần biết
1. Thế nào là vàng da sơ sinh
Vàng da sơ sinh là hiện tượng da, kết mạc mắt trẻ có màu vàng, thường là do tăng bilirubin gián tiếp – một thành phần được giải phóng ra khi hồng cầu bị vỡ. Đây là hiện tượng thường gặp ở trẻ sơ sinh, xuất hiện ở khoảng 60% trẻ đủ tháng và 80% trẻ sinh non.
Vàng da sơ sinh có thể ở mức độ nhẹ (vàng da sinh lý) nhưng cũng có khi tiến triển nặng (vàng da bệnh lý). Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có nguy cơ để lại biến chứng nhiễm độc thần kinh (bệnh lý não cấp và mạn do bilirubin), do bilirubin gián tiếp thấm vào não. Hậu quả là trẻ sẽ tử vong hoặc bị di chứng não suốt đời.
2. Đối với vàng da sinh lý )Vàng da bình thường)
- Xuất hiện 2 – 3 ngày sau sinh.
- Vàng da nhẹ ở mặt, ngực.
- Trẻ vẫn khỏe, bú tốt, tăng cân tốt.
- Đại tiện phân vàng.
- Thường tự khỏi sau 1 tuần
3. Đối với càng da bệnh lý
- Xuất hiện sớm trong 24 giờ đầu sau sinh.
- Vàng da nhiều, tăng nhanh.
- Trẻ không khỏe, có thể kèm theo gan to lách to.
- Đại tiện phân bạc màu.
- Thời gian vàng da kéo dài hơn.
* Nguyên nhân của vàng da bệnh lý
+ Xảy ra sớm ngày 1 – 2, ít gặp( Tan huyết)
- Bất đồng nhóm máu mẹ và con.
- Tan huyết miễn dịch.
- Thiếu men G6PD.
+ Từ ngày 3 đến ngày 10, do:
- Nhiễm trùng rốn, nhiễm trùng da, nhiễm trùng huyết.
- Đa hồng cầu, bướu máu, bướu huyết thanh.
- Chậm tiêu phân su, teo tác ruột.
+ Kéo dài (thường trên 14 ngày):
- Do sữa mẹ (thường gặp)
- Bệnh gan
- Tắc mật
- Suy giáp bẩm sinh
- Bệnh chuyển hóa
4. Hướng dẫn phát hiện trẻ vàng da sơ sinh
- Quan sát màu da trẻ hàng ngày dưới ánh sáng mặt trời.
- Quan sát toàn thân trẻ nhìn dưới ánh sáng tự nhiên ấn nhẹ ngón tay giữ 5 giây trên vùng da cần thăm khám từ ngực, bụng, đùi, cẳng chân lòng bàn chân để kiểm tra dấu hiệu vàng da.
- Đưa trẻ đến cơ sở y tế khám ngay khi thấy màu da trẻ vàng để được tư vấn điều trị kịp thời.
* Chăm sóc trẻ vàng da sơ sinh tại nhà
- Tích cực cho trẻ bú mẹ vì sữa mẹ. Cho trẻ bú từ 8 – 12 cữ mỗi ngày để đảm bảo trẻ không bị mất nước, giúp cơ thể đào thải bilirubin nhanh hơn (Với trường hợp trẻ không được bú mẹ (do bệnh lý của mẹ), trẻ có thể phải bú sữa công thức: Cho trẻ bú khoảng 30 – 60 ml sữa công thức mỗi 2 – 3 giờ trong tuần đầu tiên).
- Chăm sóc rốn, chăm sóc da và vệ sinh thân thể. giữ ấm cho trẻ.
- Tiếp tục theo dõi diễn biến của vàng da hàng ngày cho đến ít nhất 7 – 10 ngày sau sinh.
- Vàng da rất dễ nhận biết bằng mắt thường ở nơi có đủ ánh sáng. Vì vậy hàng ngày bà mẹ cần quan sát màu da toàn thân của trẻ ở nơi đầy đủ ánh sáng, không nên nằm phòng tối. Trong trường hợp khó nhận biết (da trẻ đỏ hồng, hoặc đen) thì ấn nhẹ ngón tay cái lên vùng da mặt trong đùi và giây sau đó buông tay ra nếu trẻ bị vàng da sẽ thấy được màu da vàng thật sự ở nơi ấn ngón tay.
- Nếu vàng da nhẹ: Da vàng nhẹ ở mặt và thân, trẻ vẫn bú tốt, xuất hiện muộn sau ngày thứ ba. Cần thực hiện chăm sóc theo hướng dẫn trên và tái khám mỗi ngày cho đến khi trẻ hết vàng da.
- Nếu vàng da nặng: Da vàng sậm lan đến tay, chân, kèm theo bú kém, bỏ bú, hoặc xuất hiện sớm trong vòng 1 – 2 ngày sau sinh. Khi đó cần phải đưa trẻ nhập viện ngay.
- Theo dõi để phát hiện sớm các dấu hiệu của vàng da nặng như: Ngủ gà, bỏ bú, giảm hay tăng trương lực cơ, khóc thét, sốt, có gồng giật...
5. Các phương pháp điều trị vàng da sơ sinh
Tình trạng trẻ sơ sinh bị vàng da nặng hơn có thể cần đến các phương pháp điều trị khác, bao gồm:
- Chiếu đèn: là phương pháp điều trị vàng da sơ sinh hiệu quả nhất, khá an toàn, đơn giản và kinh tế.
- Thay máu: được chỉ định khi trẻ có triệu chứng đe dọa nhiễm độc thần kinh do bilirubin trong máu tăng cao.
Dưới đây là một số hình ảnh bệnh nhân vàng da do tăng bilirubin chiếu đèn điều trị vàng da tại khoa Nhi – TTYT Tam Đường
